Kehribar Nedir?

Kehribar (Amber), ağaç reçinesinin fosilleşmiş halidir. Senelerce toprak altında veya yüksek basınçlara maruz kalarak fosilleşen ağaç reçinesinin taşlaşmış halidir. Kesilmiş ahşap bloklarının veya hasar görmüş ağaçların hasarlı yerlerinde görebileceğiniz bu reçinelerin fosilleşmesi sonucunda  oluşuan bir doğal taştır. Bu taş 12bin senedir süs eşyaları ve takı yapımında kullanıldığı bilinen bir madendir ve/fakat sanılanın aksine bu değerli taş tam olarak bir taş değildir. Her ne kadar isimlendirmeyi bir türlü beceremesek de, taşın aksine suda yüzebilen bir maddedir.

Büyük madenlerde kazarak, belden bağlanıp iple sarkıtılarak veya kayalardan kazınarak toplandığı bir madencilik türü mevcutttur. Ayrıyetten deniz kıyısında, deniz dibinde veya sahilde dalgaların kayalardan kopardığı kehribarlar da  özellikle Doğu Avrupa ülkelerinde halkın geçim kaynağı olmuştur.

Baltık Kaya Damla Kehribar

Piyasada bulunan bütün türler arasında en orjinal kabul edilen tür Baltık denizi kenarından toplanan bu Baltık Kaya veya Damla Kehribar’ıdır. Baltık Denizine kıyısı olan ülkelerde (Ukrayna, Rusya, Litvanya, Polonya, ..vb) toplanıp işlenerek veya ham bir halde dünyaya pazarlanmaktadır. Yazımızın başka bir kısmında değineceğimiz asidik özelliği dolayısıyla en fazla tercih edilen kehribar türüdür.

Polonya’da her sene Kehribar Avcılığı yarışması düzenlenir. Kıyı boyunca gerek kumlardan, gerekse sudan topladıkları kehribarlarla ödül kazanmaya çalışan  avcılar, renkli görüntülere yol açarlar. Yüksek miktarda Süksinik asit içerdiğinden ve bu asidin ağrı kesici ve rahatlatıcı etkisi bilindiğinden,  yüzyıllardır tıbbi amaçlar için de kullanılmıştır.

Kehribar Nedir? Baltık Kaya işlenmemiş farklı boyutları

Polonya’da her sene düzenlenen geleneksel  yarışması

Dominik Kehribarı

Dominik Cumhuriyetinde çıkartılan, uzun seneler kayaların içerisinde veya yerin altında kalıp kayalaşmış bir bir kehribar türüdür. Genellikle çok parlak ve şeffaf olan bu taş Baltık veya Kaliningrad olanından en çok bu yönüyle ayrılır. Ayrıca yeşile yakın bir rengi olan bu kehribarlar içinde sıklıkla her boyutta böcek gördüğümüz kehribarların büyük çoğunluğunu oluşturur.

Baltık olanlarından ayrılan en önemli özelliği Süksinik asit içermemesidir. Soyu tükenmiş tropikal bir ağacın reçinesinden fosilleşen bu tür tıbbi bir amaçla kullanılmamış, bu sebeple Baltık ülkelerinde çıkartılan kuzeni  kadar değer görmemiştir.

mavi dominik kehribarı gün ışığında mavi görünür

Kehribar Çeşitleri

En kaliteli sınıf olarak kabul edilen veya orjinal olarak kabul gören  Baltık Kehribarı, içerisinde bu fosilin ait olduğu ağaçtan kalma asitler olan ve hangi asitleri bulundurduğu veya hangi oranda bulundurduğuna göre sınıflandırılırlar. Özünde ağaç reçinesi fosili oladuğundan asitlik oranı ve bulundurduğu asit çeşidi, doğal olarak hangi ağacın reçinesi olduğuna ve ağacın hangi asitleri salgıladığına bağlıdır.

Kimya terimleri, karbon yapıları ve asit çeşitleriyle çok fazla kafanızı karıştırmamak için mümkün olduğunca sadeleştirerek anlatmaya çalışcağız. Hakiki Kehribar kimyasal ve yapısal özelliklerine göre 5 ana sınıfa ayrılır  (1. sınıf, 2. sınıf …. 5. sınıf diye) ve ayrıyeten değerli taş olarak kullanılan çeşidinin de üretim şekline göre sınıflandırması vardır.

Bu sınıfları tek tek ele almak gereksiz bilgi olacağından, biz sadece bizi ilgilendiren 1. sınıf kehribarın çeşitlerini ele alacağız.

Bilimsel Sınıflama

Birinci sınıf kehribar içerdiği asit türleri bakımından 3 alt sınıfa ayrılır; la, lb, lc.

La

Bu alt sınıf 1. sınıf  Succinite yani normal kabul edilen Baltık Kehribar’ı da içerisine alır. Communic Asit tabanlı olan bu sınıf bol miktarda Succunic Asit içerir. Geleneksel tıpta bu asitten bol bulundurduğu için tercih edilmiş olan sınıftır. Ayrıca Avrupa kültüründe ağrı kesici ve huzur verici etkisi için genellikle diş çıkaran bebeklere kehribar kolye takılmasının sebebi de bu sınıf kehribarın içerdiği succinic asittir. Zaten Baltık Kehribar – Damla Kehribar denilen bu kehribarın gerçek ismi olan Succinite de bu asitten alır ismini.

Lb

Bu alt sınıf 1. sınıf  da communic asit tabanlı bir kehribar olmakla beraber , içeriğinde succunic asit bulunmaz. Bu sebepten bu kehribar görüntü olarak gözlerinize hitap etmekle birlikte tıp açısından veya ağrı kesici özellikli kehribar kolyekehribar diş kolyesi yapımında etkisiz, dolayısıyla daha düşük değerlidir.

Lc

Bu alt sınıf 1. sınıf içeriğinde ozonic asit ve zanzibaric asit denilen asit çeşitlerinden bulundurur.  En tanınan temsilcisi Dominik Kehribarıdır. Görünüş olarak göz alıcı, transpara ve bol fosillidir. İçerisinde pek çok böcek fosili gördüğümüz kehribarlar genellikle bu gruba mahsustur.  Succunic asit içermemesinden dolayı tıbbi ve avrupa geleneksel takı imalatı açısından düşük değerlidir.

2,3,4,5. sınıf kehribar türleri hakkında söylenecek çok fazla önemli nokta olmamakla birlikte, çam ve çamgillerin reçinelerinden oluşan kehribarın 5. sınıf  olarak kabul edildiğini belirtmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Bu bilgiyi vermek istememizin sebebi doğru bilinen bazı yanlışları düzeltmektir.  Kehribarı çektikçe elinizde çam kokusu bırakır denilen kehribar malesef ki hakiki kehribar çeşitleri arasında en düşük değere sahip olanıdır.

Kaynakça: Wikipedia

Renklerine Göre Kehribar Çeşitleri

Farklı ağaçların ve hatta aynı ağaç türünün farklı yerlerinde farklı renklerde reçineler görebilirsiniz. Büyüklüklükleri ve renkleri birbirinden farklı olan bu reçine damlaları veya birikintileri, fosilleşirken de bu renklerde fosilleşirler. Renklerine göre Cognac (Konyak)  , Honey (Bal) , Butter (Yağ) , Lemon (Limon) gibi isimler alırlar. Sütlü (Milky), Vişne, Koyu – Siyah gibi isimler de alan, renklerine göre bu şekilde isimlndirilirler. Rengine göre en meşhur olanı ise Mavi Dominik Kehribarı olarak bilinenidir. Gün ışığı veya ultraviole ışık altında mavi görünür ve daha kaya bir yapıya sahiptir, süs eşyası yapımında çok tercih edilen bir türdür.

Kehribarların renklerine göre aldığı isimler

Galalith, Katalin, Sıkma, Osmanlı Sıkması

Bu başlıklarda geçen hiçbir terimin Kehribar ile uzaktan veya yakından herhangi bir alakası yoktur. Bunlar bildiğiniz plastiğin değişik kalitelerdeki çeşitleridir. Piyasada en fazla kafa karışıklığına sebep olan bu terimler bazı kötü niyetlilerin de çabasıyla bilgi kirliliğine yol açmıştır. Tek tek inceleyip açıklayarak kafa karışıklığını gidermeye çalışacağımız. Bu terimlere bu yazımızda geniş bir yer ayırmıyoruz çünkü kehribar olmamakla birlikte, Türkiye’de kehribar piyasasında, kehribardan dahi daha önemli bir yere sahiptirler. Şöyle ki, insanlar bu plastiklerin kehribar olduğunu o derece inanmışlardır ki, artık gerçek kehribarı gösterdiğinizde gerçekliğine inandırma çabasına girmek zorunda kalıyorsunuz.

Okura Notumuz

Daha sonra geniş ve detaylı bir yazıyla bu konuya eğileceğimizden şüpheniz olmasın. Bu girizgahı yapıp geniş kapsamlı içeriği başka yazıya saklammızın sebebi, bunların kehribar olduğuna inanan insanlar bu yazımızı okuduğunda, bütün kehribar çeşitlerinden bahsetmemişiz sanmasınlar diyedir. Tek başlık altında ufak bir yazıyla bahsettiğimiz bu terimler kehribar değildir. Ha bu değersizlerdir anlamına gelmez fakat değerleri tamamen tarihi – antika değeridir. Yapıldığı materyalden bağımsızdır. Yani aslında çok eski bir tesbih olduğu ve artık üretimden kalkmış bir plastik çeşidinden yapıldığı için değerli kabul edilen, yüksek fiyatlara satılan Osmanlı Sıkması denilen tesbihin pahalı olma sebebi yaşı ve materyalinin artık üretilmiyor oluşudur.